Draven en Rennen rond Apeldoorn

De tekst en foto's zijn met toestemming van de auteur overgenomen uit het boek "Draf- en Renbanen in Nederland" van Durk Minkema. De renbanen van Apeldoorn Wieselse Veld (1839-1843) en Hoog Soeren Orderveld (1844-1848) zijn de eerste twee renbanen in het chronologisch ingedeelde boek van Minkema. Daar werden dus de eerste races in Nederland georganiseerd, onder auspiciën van de Koninklijke familie.

APELDOORN, WIESELSCHE VELD (1839(?)-1843)
In het midden van de 19de eeuw was de valkenjacht een geliefkoosde sport van de koninklijke familie, welke zij beoefende in de onmiddellijke omgeving van haar zomerresidentie op het paleis Het Loo bij Apeldoorn. Vooral de drie zonen van koning Willem II, de prinsen van Oranje, Alexander en Hendrik, waren fervente beoefenaars van deze sport, waarbij zij snelle Engelse volbloedpaarden uit hun eigen stallen bereden om snel ter plekke van de door de valken geslagen reigers te kunnen komen. In de voorzomer, de maanden mei en juni, waren de uitgestrekte heidevelden ten noorden en westen van Het Loo het terrein van de valkenjacht, waaraan vele adellijke personen uit geheel Europa, vooral Engeland, deelnamen en die voor dit doel hun eigen paarden meenamen. Prins Alexander, de tweede zoon van koning Willem II, was de stuwende kracht achter het in 1839 opgerichte Koninklijk Nederlandsch Valkeniers-Gezelschap, vanwege zijn vele Engelse leden ook wel Royal Loo Hawking Club genoemd.

Ter afwisseling van de valkenjacht werden al spoedig onderlinge paardenrennen georganiseerd en in het Algemeen Handelsblad van 30 juni 1843 is een verslag te vinden van de op 28 juni georganiseerde wedstrijden. Deze vonden plaats op de bestaande zandwegen op de eenzame heidevlakte aan de noordelijke grens van de gemeente Apeldoorn, waarschijnlijk in de nabijheid van wat nu nog altijd de Valkeniersweg en de Valkenberg heet.

Bronnen:
Algemeen Handelsblad; Dagblad van 's Gravenhage.

Boven: Prins Alexander (1818-1848), de drijvende kracht achter
de valkenjacht en de paardenrennen, werd nog geen 30 jaar oud.
Hij leed aan tbc en ging kuren op het eiland Madeira, waar hij op
28 februari 1848 overleed.
Aquarel door Jean Chretien Valois, ontleend aan:.
J.W M. van de Wall "De Valkerij op Het Loo ". Haarlem, 1986.

Boven: Spontaan georganiseerde paardenrennen
tijdens een onderbreking tussen twee vluchten
van de valkenjacht.

Tekening van Pierre Duboucq, 1842, ontleend aan:
J W M. van de Wall "De Valkerij op Het Loo ", Haarlem, 1986.

APELDOORN, HOOG SOEREN, ORDERVELD (1844-1848)
Prins Alexander pakte de paardenrennen al spoedig professioneler aan en pachtte in 1844 een terrein van 13 ha heide op het Orderveld bij Hoog Soeren, ten noordoosten van de oude bouwhoeve Harlo. Hij liet hierop een renbaan van een mijl lang aanleggen, waarop tijdens de periode van de valkenjacht rennen, zowel op de vlakke baan als over hindernissen werden georganiseerd. Het was de eerste aangelegde renbaan in Nederland. De eerste meeting werd op 28 juni 1844 gehouden. De daarop volgende jaren omvatten de wedstrijden vaak enkele dagen, meestal aan het einde van de maand juni. De rennen trokken veel publiek en op het terrein werden tijdelijke tribunes, tenten, restauraties en koffiehuizen geplaatst. In een van de tenten werd door de vorstelijke personen en hun genodigdeneen dejeuner gebruikt. Behalve rennen met Engelse volbloeds vonden er boerenritten plaats om "aan ingezetenen, tot op 2 uren afstand van Het Loo woonachtig, van hun geoefendheid in het paardrijden te doen blijken" (Dagblad van 's Gravenhage, 12-7-1844). Hierin was vooral de familie Kamphorst van de paleisboerderij succesvol. De meetings werden met een prachtig vuurwerk afgesloten. Een jaar na het overlijden van prins Alexander werd de renbaan verplaatst.

Het terrein waar de renbaan lag, is nu geheel begroeid met bos. Een fietspad van de Asselsche weg naar de straatweg Hoog Soeren - Apeldoorn loopt over het vroegere renbaanterrein. Zie voor de ligging van de renbaan de kaart bij Hoog Soeren Echoput.

Bronnen:
Algemeen Handelsblad, Nieuwe Rotterdamsche Courant; Opregte Haarlemsche Courant.

Boven: De beroemde schilder Johan Barteld Jongkind schilderde in 1848
de paardenrennen op de renbaan bij Het Loo te Apeldoorn,
op het Orderveld bij Hoog Soeren.

(hieronder 2 details van deze prent)

Boven: Detail links: Hier zien de rechterstoel en aan de overkant
de tribune met het 'gewone volk'.

Boven: Detail rechts: Twee deelnemende renpaarden galopperen
voorbij de ereloge met de koninklijke gasten.
Rechts staat de koets klaar voor de terugreis
naar het paleis Het Loo,

Boven: Aquarel van Johan Barteld Jongkind, geschilderd
voor of na de rennen in 1848.

APELDOORN, KERSCHOTEN 1950 (800 m: 1948; 1950)
In het kader van de kroningsfeesten ter gelegenheid van de kroonsbestijging van koningin Juliana organiseerde de Concours Hippique Vereniging Apeldoorn op zaterdag 4 september 1948 een Boerendag op het terrein Kerschoten aan de Kerschotenseweg, die door ruim drieduizend toeschouwers werd bijgewoond en waarvoor een tribune aanwezig was. Onderdeel van de festiviteiten was een 800-meterdraverij. Twee jaar later, op zaterdag 2 september 1950, werden er langebaandraverijen en rennen gehouden, in de stromende regen en op een slechte baan.

De Kerschotenseweg heet nu Laan van Kerschoten en het gebied is eind vijftiger, begin zestiger jaren van de 20ste eeuw behoorlijk volgebouwd. De `renbaan' lag vermoedelijk ten noorden van de Kerschotenseweg op een weiland met een toegangslaan naar deze weg. Het lag westelijk van de huidige Boerhavelaan ter hoogte van de Vesaliusstraat.

Bron: Nieuwe Apeldoornse Courant

APELDOORN, BERG EN BOSCH (1983)
Het park Berg en Bosch werd in 1917 door de gemeente Apeldoorn aangekocht en omvatte toen 525 ha grond en vier landhuizen. Al in 1924, het openingsjaar van het sportpark Berg en Bosch, werd er een concours hippique gehouden.

Op 10 september 1983 werd op het concours-hippiqueterrein, de Bosweide, gelegen te midden van de fraaie dennenbossen van het park, een demonstratiedraverij over 800 meter gehouden tijdens de Levade van de Koninklijke Nederlandse Federatie van Landelijke Rijvereningen voor 12.000 toeschouwers. Een achttal bestuursleden uit de hippische wereld van de provincie Utrecht had op de sulky plaats genomen. Op de grasmat was een baan van 300 meter lengte uitgezet met de start op een bijterrein en de finish voor de hoofdtribune. Het gebeurde ter promotie van het spel Hippo-Score, dat echter nooit van de grond is gekomen.
Het park Berg en Bosch heeft zijn ingang aan de J.C. Wilslaan.