|
Tekst uit het boek 'Drafbanen in Nederland'
door Durk Minkema
Draf- en Renbaan Cruysbergen bij Bussum: 1893 - 1912
baanrecord 1893-1904:
Troubadour 1.37.1b P.J. Doeleman 10-7-1904
baanrecord 1905-1912:
Baladin 1.30.9b P.J. Doeleman 9-6-1907
(bovenstaande gegevens, onderstaande tekst, de plattegrond en een
foto zijn met toestemming overgenomen uit het boek "Draf- en
Renbanen in Nederland" van Durk Minkema.)
Het landgoed Cruysbergen lag in Bussum ten noorden van wat tegenwoordig
de Franse Kampweg heet, tussen de Nieuwe 's-Gravelandse weg en de
Hilversumse Meent.
Plattegrond van de renbaan Cruysbergen
en de kolonie Walden, gemaakt door Martin Heyne.
Met stippellijn (8) is de renbaan van vóór 1905
ingetekend.
(Uit Marcus van der Heide: Terug naar Walden,
1898-1907. Tussen Vecht en Eem, 16 (1998) 3.)
1 = tribune
2=start-/ jurytoren
3= paviljoen/jockeyverblijf
4 = consumptietent/toto
5 = paardenstallen
6 = muziektent
7 = villa Klein-Cruysbergen
8 = renbaan vóór 1905
Toen het in het midden van de 19de eeuw nog in bezit
was van jhr. H.J. Rutgers van Rozenburg werd begonnen met de afzanding
van een groot deel van het terrein, waardoor geleidelijk een 70
hectare groot terrein ontstond, waarvan 55 hectare prachtig weiland.
In 1893 was dat deels in bezit van de effectenhandelaar Henri Broekman.
Die liet er een driehoekvormige grasbaan van 940 meter lengte aanleggen,
gedeeltelijk op zijn eigen terrein, gedeeltelijk op weiland er naast,
waarvan hij zich voor vijf jaar het recht verzekerd had om er meetings
op te houden. Voor de aanleg van een tweetal tribunes had de heer
Broekman een sparrebos laten rooien. De beide tribunes lagen op
de helling van het gerooide bos, dat ruim anderhalve meter hoger
lag dan de baan. De hoofdingang lag westelijk van de villa "Oud-Cruysbergen"
en een pad liep vanaf de 's-Gravelandse weg Zuidzijde (nu Franse
Kampweg) naar de tribunes. Dit pad doorsneed de latere kolonie Walden
in twee gedeelten. Deze kolonie was in 1898 gesticht door de schrijver-arts
Frederik Willem van Eeden. De kolonisten mochten niet over dit pad
lopen, wat aanleiding gaf tot nogal wat ruzies met de heer Broekman.
De kolonie zou in 1907 opgeheven worden. Een andere ingang naar
de baan was vanaf de Nieuwe 's-Gravelandse weg, waar later de ingang
naar het militaire terrein was en wat nu de Verzorgingslocatie Bussum
heet. Via deze ingang kon men met rijtuigen het middenterrein bereiken.
Op het middenterrein waren twee diagonalen met heggen en sloten
voor de steeple-chase aangelegd. De Hollandsche IJzeren Spoorweg
Maatschappij liet tussen Bussum en Hilversum een nieuwe halte openen,
vanwaar men over de huidige Franse Kampweg na 10 minuten lopen de
renbaan kon bereiken. De aanleg van de baan bracht veel werkgelegenheid
met zich mee, zodat de toenmalige burgemeester van de gemeente Bussum
zich in 1904 liet ontvallen: "Wedrennen hebben veel bijgedragen
tot Bussums bloei, 't Is werkmansvoordeel". Het was voor de burgervader
een gepaste gelegenheid om voortaan 5% vermakelijkheidsbelasting
op de totalisatoromzet te heffen.
(bron: J.Bruineman-Kaarsgaren
en C. D. van Vliet: Dorp met de groene spieghel, honderdvijftig
jaar Bussum, 1966).
Op een zonnige dag in het jaar 1900
stormen drie volbloeds op de finish af.
De paarden gaan hier nog rechtsom.
Links staan het publiek op het
middenterrein (2e rang).
Boven: Op 8 mei 1902:
Een hagenren op de renbaan Cruysbergen.
Boven: Foto van een draverij op dezelfde datum.
De openingsmeeting vond plaats op 23 juli 1893, georganiseerd door
de eind 1892 uit de hoofdstad verdreven Amsterdamsche Sport-Club
en de begin 1892, mede door de heer Broekman, opgerichte Algemeene
Harddraverij-Vereeniging. Vanaf 1895 ging de laatste vereniging
alleen verder met het geven van meetings op Cruysbergen. De baan
Cruysbergen werd beschouwd als de koketste en gezelligste baan van
Nederland. Alle gebouwen waren in fris groen-wit geschilderd. Er
werden drie, soms vier meetings per jaar gehouden.
Begin 1903 werd de oude tribune door een nieuwe vervangen en in
het najaar van 1904 werd nabijgelegen grond aangekocht en kon de
baan, die nu een zuivere ellipsvorm kreeg, vergroot worden tot 1200
meter en er werd voortaan linksom gekoerst. De eerste meeting op
de vernieuwde baan vond op 7 mei 1905 plaats. In de winter van 1905-1906
werd in de paddock een paviljoen gebouwd met bureau voor draverij-
en rencomité, weegplaats, totalisatorinrichting en een zaal voor
huishoudelijke aangelegenheden. Daarboven waren kleedkamers, bestuurskamer
en perskamer. Bovenop dit paviljoen, dat grotendeels uit steen en
hout was opgetrokken, stond een torentje. Bovendien werd het houten
gebouw voor de 'rechter van aankomst' en de jury vervangen door
een sierlijke toren van twee verdiepingen van steen en ijzer.
Gezicht vanaf het middenterrein van Cruysbergen
op tribune, jurytoren en muziektent (links)
tijdens de meeting van zondag 18 april 1909.
(uit: De Revue der Sport en, 29 april 1909).
Boven: De tribune
Boven: Nogmaals de tribune
Boven: Het Paviljoen met ruimtes voor
comité, jockeys, etc.
Boven: Het Paviljoen zoals het er nu uitziet:
omgetoverd tot een prachtige woning.
(foto Bob Nouwer)
Boven: Op het middenterrein (2e rang) stonden
twee gebouwtjes met loketten voor
consumpties en de toto
(en de bookmakers?).
Boven: de jurytoren stond op de finishlijn,
aan de binnenkant van de baan.
Op de achtergrond zijn de twee totalisator-
gebouwtjes op het middenterrein te zien.
Cruysbergen bloeide en gaf in die tijd zes tot acht meetings per
jaar. De KNHRV stelde een Derby voor dravers in en de eerste editie
werd onder de naam "Toekomstprijs" verreden in 1907
en gewonnen door de schimmelhengst Magnetiseur met pikeur Toon
Mol. Op 28 mei 1908 had de baan Cruysbergen de primeur van deelname
van de eerste Nederlandse vrouwelijke pikeur aan draverijen. Dat
was mej. E.C. Kuijs, die haar eigen paard Locomotief in de Derby
II reed.
In 1911 kwam het beruchte totalisatorverbod van de minister van
justitie, mr. E.R.H. Regout, dat op 15 juni 1911 van kracht werd.
Het was ook de doodsteek voor Cruysbergen. In 1912 werd er nog
tweemaal gekoerst, maar de meeting van 6 mei 1912 leverde zoveel
verlies op, dat Cruysbergen moest sluiten. Bij het uitbreken van
de Eerste Wereldoorlog werd de renbaan door het Departement van
Oorlog aangekocht, dat het terrein gebruikte als remonte-depot
om paarden voor de artillerie af te richten om geschut te trekken.
In 1920 werd het depot opgeheven en een jaar later kreeg de heer
J.F. Spliethoff de grond in eeuwigdurende erfpacht. Spliethoff
verbouwde het paviljoen tot woonhuis en verhuurde het weiland
aan boeren. Maar het eeuwigdurende karakter van de erfpacht bleek
weinig waard toen het ministerie van Defensie in 1956 behoefte
kreeg aan het voormalige renbaan terrein om er een opslagplaats
aan te leggen. De stenen loodsen, omgeven door een groot hek,
staan er tegenwoordig nog steeds en zijn anno 2004 in gebruik
als Verzorgingslocatie Bussum. De gietijzeren rechterstoel heeft
het nog lang uitgehouden, maar moest in 1970 gesloopt worden.
De villa "Groot Cruysbergen", door Frederik van Eeden destijds
ingericht als hoofdgebouw voor zijn kolonie Walden, waarachter
de renbaan lag, werd later hoofdkantoor van Van Meurs Golfcartonfabrieken.
Deze villa brandde in 1970 geheel af en werd gesloopt. Nu is er
Hocras, een distributiecentrum voor horeca en grootverbruik gevestigd.
(Bronnen: A.N. J. Fabias: 150 jaar Bussum. Bussum, 1967; M.
van der Heide: Bussum door schrijversogen. Bussum, 1984; M.J.M.
Heyne: De Bussumse Renbanen. Tussen Vecht en Eem l (1983) nr.
2; Prof. J.A. de Rijk e.a.: Wandelingen door Gooi en Eemland en
Omstreken. Hilversum, 1905: Dr. A.J.C. de Vrankrijker: Bussum
in oude ansichten. Zaltbommel, 1968.)
Tot zover de tekst uit het boek van Durk Minkema.
De foto's met dank aan Wim Huybers, de Historische Kring Bussum
en Peter van Betten.
 |
Boven: Het terrein van de renbaan Cruysbergen werd
tevens als feestterrein gebruikt, getuige
deze ansichtkaart, gedateerd 12 juli 1905.
Van de heer Chris Leenders te Almere (namens de Historische Kring
Bussum) kregen we nog bovenstaande en onderstaande foto's (uit de
collectie Heyne).
Hij meldde ons het volgende:
De renbaan Cruysbergen werd in de periode 1902-1912 ook gebruikt
als feestterrein.
In 1912 is de renbaan gesloten. De gietijzeren constructie van de
hoofdtribune (dak, achterwanden en zijkanten) van de voormalige
renbaan Cruysbergen is in 1922 voorzichtig gedemonteerd en afgebroken
en weer opgebouwd op de van Oeverengronden bij de Nieuwstraat te
Bussum. Daar heeft het nog ruim 80 jaar gestaan als opslagloods,
autostalling en zelfs als tijdelijke garage voor een paar tv-reportagewagens
van de toenmalige NTS (Ned. Televisie Stichting).
Boven: Rechts de voormalige tribune van Cruysbergen,
afgebroken en weer opgebouwd op de
Van Oeverengronden bij de Nieuwstraat te
Bussum en tot 2004 gebruikt als garage.
Boven: de garage van de andere kant.
Boven: Detail van de voormalige hoofdtribune,
met jugendstil-elementen.
|
