|
De tekst en foto's zijn met toestemming van de auteur overgenomen uit het boek
"Draf- en Renbanen in Nederland" van Durk Minkema. De renbaan van Zandvoort is derde renbaan in het chronologisch ingedeelde boek van Minkema. Zandvoort komt na Apeldoorn Wieselse Veld (1839-1843) en Hoog Soeren Orderveld (1844-1848).
ZANDVOORT
1844-1852
Al in 1843 werd een organisatie opgericht om de rennen en draverijen te reglementeren. Dat was de Societeit tot
Aanmoediging der Verbetering van het Paardenras in het Koninkrijk der Nederlanden. De oprichting vond plaats op
zondag 24 september 1843 in het 'Badhuis' te Zandvoort. Het bestuur werd gevormd door commissarissen, van wie
mr. A.H. van Wickevoort Crommelin uit Heemstede de president was, terwijl koning Willem Il als beschermheer
fungeerde. De Societeit stimuleerde de aanleg van renbanen en bevorderde de fokkerij van sportpaarden via de
instelling van een register voor Volbloeds en Halfbloeds en het organiseren van keuringen.
De eerste door de Societeit aangelegde renbaan kwam in de Zandvoortse duinen ten zuiden van de straatweg naar
Haarlem. Voor een bedrag van f 6850 werd een ellipsvormige baan van 1400 meter lengte en 15 meter breedte
aangelegd, aan de buitenkant omgeven door een aarden wal. Op vrijdag 6 september 1844 werd bij prachtig weer de
baan in gebruik genomen met wedrennen en harddraverijen. (zie de prent hieronder). De spoorwegen en stoomboten voerden vanuit het hele
land de bezoekers aan en twee dagen van te voren was in de wijde omgeving al geen rijtuig meer te verkrijgen,
terwijl de stad Haarlem op de middag van de rennen een verlaten aanblik bood. De renbaan was te bereiken via een
mulle zandweg met wilgenbomen aan weerszijden. Langs die toegangsweg stonden tientallen kraampjes,
kruiwagens en tentjes, waar etenswaren en dranken verkocht werden. De baan, die rondom een met heide begroeide
vlakte lag, was aan de binnenzijde afgezet met palen en touwen. Buiten de aarden wal rezen de duinen op, bezet met
mensen die zich niet konden veroorloven een kaartje voor het middenterrein te kopen. Op het middenterrein stond
een groot aantal grotere en kleinere tenten, versierd met vlaggen en met spiegels aan de buitenkant en gevuld met
stoelen, tafels, broodjes met vlees, wijn en sterke dranken. De rijtuigen vormden een kring op het middenterrein, van
waaruit de mensen de rennen konden volgen. Dit middenterrein wemelde van amazones, schilders, schrijvers met
dubbele verrekijkers, dragonder-officieren te paard en 'verdachte' meisjes. Aan de buitenzijde van de baan waren
stallen voor de paarden en een verheven stellage met een dak, in de vorm van een zomerhuisje, waaraan een grote
bel was bevestigd. Ook was er een grote tribune, waarboven twee Hollandse vlaggen wapperden en waar banken waren
geplaatst voor de koninklijke gasten, de prins van Oranje en de prinsen Alexander en Frederik (de broer van koning
Willem Il) en de leden van de Societeit en hun dames. Daartegenover een houten plankier waar de muzikanten der
dragonders nu en dan speelden. Daarnaast trad het gezelschap toonkunstenaars, bekend onder de naam
Blaauwjassen, op.
Ieder jaar werden de rennen en draverijen eind augustus of begin september gehouden. Meestal omvatten de
meetings twee, soms drie dagen, en een enkele maal werd op de slotdag na afloop een vuurwerk ontstoken in de
Haarlemmerhout. De laatste meeting op deze baan werd op 31 juli 1852 gehouden, daarna werden de wedstrijden
verplaatst naar de Haarlemmerhout. Het duingebied werd in 1853 drinkwaterreservoir voor Amsterdam.
Bronnen:
- Dr. Tj. W. R. de Haan (red): Gort met Stroop, Over geschiedenis en volksleven van Zandvoort aan Zee.
Den Haag 1968;
-
Hippophilus: Een Hollandsche wedren of Wij zagen niets. Haarlem, 1844;
- W.J. van Zeggelen: De wedren bij Zandvoort, 6 en 7 september 1844;
-
Algemeen Handelsblad; Amsterdam.sche Courant; Dagblad van 's Gravenhage; Nieuwe Rotterdamsche Courant;
Opregte Haarlemsche Courant; Utrechtsche Provinciale en Stadscourant.
Verslag Langebaanwedstrijden te Zandvoort op 6 september 1844
de openingsmeeting.
Boven: Verslag van de openingsmeeting in de duinen van Zandvoort uit
de Leydse Courant. De harddraverij om de Gouden Zweep werd verreden
over de toen zeer lange afstand van ongeveer 4500 Nederlandse el.
(in 1820 werd deze NL el gelijk gemaakt aan 1 meter, met "20 minuten gaans"
wordt waarschijnlijk bedoeld 20 minuten wandelen voor een mens, dus
de baanlengte was ongeveer 1500 meter, de koerslengte was 3x zoveel)
Winnaar van was de ruin "De Balkster" van Adriaan van der Hoop,
die hiermee de eerste Gouden Zweep op de langebaan heeft gewonnen.
Boven: Wedren op 6 september 1844 nabij Zandvoort, sepiatekening van C.C.A.Last,
plaat opgenomen in: De wedloopen en harddraverijen, ingesteld door de Societeit
tot Aanmoediging der Verbetering van het Paardenras, gehouden op het terrein
der Societeit nabij Zandvoort den 6den en 7den September 1844,
getekend door B. (vermoedelijk Nicolaas Beets). Haarlem, 1844.
(hieronder 4 details van deze prent)
Boven: Detail links: Hier zien we het chique volk dat een kaartje heeft gekocht
voor
het middenterrein,
aan de overkant
van de grote tribune.
Er staan ook allerlei kramen
en
paarden met koetsen van waaruit
men een goed zicht had op de baan en op de koninklijke familie
aan de overkant van de renbaan.
We zien ook de rechterstoel met 3 rechters.
Boven: Detail midden: Het veld met renpaarden komt voorbij.
De rechters in de rechterstoel
kijken gespannen toe.
In de verte zit het gewone volk op de duinen.
In het midden
staat een man op een
verhoging met dak,
het lijkt erop dat hij iets aan een paal kan ophijsen;
een bal ten teken dat de laatste ronde is ingegaan?
Dat zagen we vroeger ook in Alkmaar.
Boven: Detail rechts: De paarden rennen voorbij de grote tribune.
Boven: Nogmaals de grote tribune met de hoog geplaatste gasten.
Vooraan onder de
luifel zit de Koninklijke familie.
Volgens onderzoeker Minkema zaten hier de prins van Oranje en
de prinsen Alexander en Frederik (de broer van koning
Willem II)
en de leden van de Societeit en hun dames.
Boven: In de Grote Historische Atlas van Nederland (Wolters-Noordhoff, Groningen,
1990) is de baan aangegeven op de topografische kaart van 1849 (schaal 1:50.000).
De baan lag in het gebied van het tegenwoordige waterleidingduin tussen het
Barnaartkanaal en het van der Vlietkanaal. Nu nog herinneren de namen
Renbaanveld en Tribune aan de vroegere
activiteiten. De plas ten westen
van de heuvel Tribune was vroeger het renbaanveld.
© Copyright 2004, dienst voor het kadaster
en de openbare registers, Apeldoorn.
Boven: Luchtfoto van de plas "Renbaanveld" in de Amsterdamse
Waterleidingduinen. (ontleend aan de folder Gemeentewaterleidingen
Amsterdam, mei 2002)
Boven: Op deze kaart zien we de contouren van zowel renbaan
Zandvoort (linksboven) als renbaan Woestduin (midden onder).
Over Woestduin is ook een aparte pagina gemaakt met een
groot aantal foto's en ansichtkaarten.
Daar werd van 1901-1910 gekoerst.
Click hier
(uit het boek van Minkema)
|
