NDR


Hoofdmenu
Archief:

Home

Nieuws

Organisatie

Bibliotheek

Fototheek >

Videotheek

Museum

Geschiedenis

De Draf- en Renbaan van Zandvoort


De tekst en foto's zijn met toestemming van de auteur overgenomen uit het boek "Draf- en Renbanen in Nederland" van Durk Minkema. De renbaan van Zandvoort is derde renbaan in het chronologisch ingedeelde boek van Minkema. Zandvoort komt na Apeldoorn Wieselse Veld (1839-1843) en Hoog Soeren Orderveld (1844-1848).

ZANDVOORT
1844-1852

Al in 1843 werd een organisatie opgericht om de rennen en draverijen te reglementeren. Dat was de Societeit tot Aanmoediging der Verbetering van het Paardenras in het Koninkrijk der Nederlanden. De oprichting vond plaats op zondag 24 september 1843 in het 'Badhuis' te Zandvoort. Het bestuur werd gevormd door commissarissen, van wie mr. A.H. van Wickevoort Crommelin uit Heemstede de president was, terwijl koning Willem Il als beschermheer fungeerde. De Societeit stimuleerde de aanleg van renbanen en bevorderde de fokkerij van sportpaarden via de instelling van een register voor Volbloeds en Halfbloeds en het organiseren van keuringen.

De eerste door de Societeit aangelegde renbaan kwam in de Zandvoortse duinen ten zuiden van de straatweg naar Haarlem. Voor een bedrag van f 6850 werd een ellipsvormige baan van 1400 meter lengte en 15 meter breedte aangelegd, aan de buitenkant omgeven door een aarden wal. Op vrijdag 6 september 1844 werd bij prachtig weer de baan in gebruik genomen met wedrennen en harddraverijen. (zie de prent hieronder). De spoorwegen en stoomboten voerden vanuit het hele land de bezoekers aan en twee dagen van te voren was in de wijde omgeving al geen rijtuig meer te verkrijgen, terwijl de stad Haarlem op de middag van de rennen een verlaten aanblik bood. De renbaan was te bereiken via een mulle zandweg met wilgenbomen aan weerszijden. Langs die toegangsweg stonden tientallen kraampjes, kruiwagens en tentjes, waar etenswaren en dranken verkocht werden. De baan, die rondom een met heide begroeide vlakte lag, was aan de binnenzijde afgezet met palen en touwen. Buiten de aarden wal rezen de duinen op, bezet met mensen die zich niet konden veroorloven een kaartje voor het middenterrein te kopen. Op het middenterrein stond een groot aantal grotere en kleinere tenten, versierd met vlaggen en met spiegels aan de buitenkant en gevuld met stoelen, tafels, broodjes met vlees, wijn en sterke dranken. De rijtuigen vormden een kring op het middenterrein, van waaruit de mensen de rennen konden volgen. Dit middenterrein wemelde van amazones, schilders, schrijvers met dubbele verrekijkers, dragonder-officieren te paard en 'verdachte' meisjes. Aan de buitenzijde van de baan waren stallen voor de paarden en een verheven stellage met een dak, in de vorm van een zomerhuisje, waaraan een grote bel was bevestigd. Ook was er een grote tribune, waarboven twee Hollandse vlaggen wapperden en waar banken waren geplaatst voor de koninklijke gasten, de prins van Oranje en de prinsen Alexander en Frederik (de broer van koning Willem Il) en de leden van de Societeit en hun dames. Daartegenover een houten plankier waar de muzikanten der dragonders nu en dan speelden. Daarnaast trad het gezelschap toonkunstenaars, bekend onder de naam Blaauwjassen, op.

Ieder jaar werden de rennen en draverijen eind augustus of begin september gehouden. Meestal omvatten de meetings twee, soms drie dagen, en een enkele maal werd op de slotdag na afloop een vuurwerk ontstoken in de Haarlemmerhout. De laatste meeting op deze baan werd op 31 juli 1852 gehouden, daarna werden de wedstrijden verplaatst naar de Haarlemmerhout. Het duingebied werd in 1853 drinkwaterreservoir voor Amsterdam.

Bronnen:
- Dr. Tj. W. R. de Haan (red): Gort met Stroop, Over geschiedenis en volksleven van Zandvoort aan Zee. Den Haag 1968;
- Hippophilus: Een Hollandsche wedren of Wij zagen niets. Haarlem, 1844;
- W.J. van Zeggelen: De wedren bij Zandvoort, 6 en 7 september 1844;
- Algemeen Handelsblad; Amsterdam.sche Courant; Dagblad van 's Gravenhage; Nieuwe Rotterdamsche Courant; Opregte Haarlemsche Courant; Utrechtsche Provinciale en Stadscourant.

Verslag Langebaanwedstrijden te Zandvoort op 6 september 1844
de openingsmeeting.


Boven: Verslag van de openingsmeeting in de duinen van Zandvoort uit
de Leydse Courant. De harddraverij om de Gouden Zweep werd verreden
over de toen zeer lange afstand van ongeveer 4500 Nederlandse el.
(in 1820 werd deze NL el gelijk gemaakt aan 1 meter, met "20 minuten gaans"
wordt waarschijnlijk bedoeld 20 minuten wandelen voor een mens, dus
de baanlengte was ongeveer 1500 meter, de koerslengte was 3x zoveel)

Winnaar van was de ruin "De Balkster" van Adriaan van der Hoop,
die hiermee de eerste Gouden Zweep op de langebaan heeft gewonnen.


Woestduin

Boven: Wedren op 6 september 1844 nabij Zandvoort, sepiatekening van C.C.A.Last,
plaat opgenomen in: De wedloopen en harddraverijen, ingesteld door de Societeit
tot Aanmoediging der Verbetering van het Paardenras, gehouden op het terrein
der Societeit nabij Zandvoort den 6den en 7den September 1844,
getekend door B. (vermoedelijk Nicolaas Beets). Haarlem, 1844.

(hieronder 4 details van deze prent)

Woestduin

Boven: Detail links: Hier zien we het chique volk dat een kaartje heeft gekocht
voor het middenterrein, aan de overkant van de grote tribune.
Er staan ook allerlei kramen en paarden met koetsen van waaruit
men een goed zicht had op de baan en op de koninklijke familie
aan de overkant van de renbaan.
We zien ook de rechterstoel met 3 rechters.

Woestduin

Boven: Detail midden: Het veld met renpaarden komt voorbij.
De rechters in de rechterstoel kijken gespannen toe.
In de verte zit het gewone volk op de duinen.
In het midden staat een man op een verhoging met dak,
het lijkt erop dat hij iets aan een paal kan ophijsen;
een bal ten teken dat de laatste ronde is ingegaan?
Dat zagen we vroeger ook in Alkmaar.

Woestduin

Boven: Detail rechts: De paarden rennen voorbij de grote tribune.

Woestduin

Boven: Nogmaals de grote tribune met de hoog geplaatste gasten.
Vooraan onder de luifel zit de Koninklijke familie.
Volgens onderzoeker Minkema zaten hier de prins van Oranje en
de prinsen Alexander en Frederik (de broer van koning Willem II)
en de leden van de Societeit en hun dames.

Boven: In de Grote Historische Atlas van Nederland (Wolters-Noordhoff, Groningen,
1990) is de baan aangegeven op de topografische kaart van 1849 (schaal 1:50.000).
De baan lag in het gebied van het tegenwoordige waterleidingduin tussen het
Barnaartkanaal en het van der Vlietkanaal. Nu nog herinneren de namen
Renbaanveld en Tribune aan de vroegere activiteiten. De plas ten westen
van de heuvel Tribune was vroeger het renbaanveld.

© Copyright 2004, dienst voor het kadaster
en de openbare registers, Apeldoorn.

Boven: Luchtfoto van de plas "Renbaanveld" in de Amsterdamse
Waterleidingduinen. (ontleend aan de folder Gemeentewaterleidingen
Amsterdam, mei 2002)

Boven: Op deze kaart zien we de contouren van zowel renbaan
Zandvoort (linksboven) als renbaan Woestduin (midden onder).
Over Woestduin is ook een aparte pagina gemaakt met een
groot aantal foto's en ansichtkaarten.
Daar werd van 1901-1910 gekoerst.
Click hier

(uit het boek van Minkema)




  terug naar boven

© Copyright Archief NDR


Submenu
Fototheek:

Paarden

Koersen

Mensen

< Renbanen

Diverse