Van wie is de geschiedenis?

Dit artikel is gepubliceerd in het Kerstnummer van 2024
van het weekblad 'Draf&Rensport"

geschreven door Hans Huiberts, op persoonlijke titel,
versierd met mooie 10 foto's om in de Kerstsfeer te
blijven en de mensen naar de website te lokken

Bij geen enkele sport is de geschiedenis van zo’n groot belang als bij onze sport. Dat komt vooral door de aan onze koersen gekoppelde fokkerij. We streven voortdurend naar rasverbetering en gevestigde namen uit het verleden komen steeds weer terug in stambomen. Daarnaast vormen alle liefhebbers en deelnemers één grote familie, waarvoor de geschiedenis van onze sport en fokkerij een aaneenschakeling van samenhangende gebeurtenissen is. Waard om te bewaren, maar wie doet wat? En van wie is het eigenlijk? En hoe nu verder met het NDR-Archief en -Museum?

Boven: De historie van onze sport in beeld.
Op de website tonen we deze aquarel van een kortebaanwedstrijd
op de Maliebaan in Utrecht. Een tweestrijd tussen twee boerenpaarden,
met pikeurs gekleed volgens de eeuwenoude traditie. Het is in 1883
geschilderd door Willem de Famars Testas, aan wie nu een
tentoonstelling is gewijd in het Teylers Museum in Haarlem,
getiteld 'Yalla Yalla', tot 9 febr. 2025.

De geschiedenis kan worden vastgelegd op papier, in geluid, met fotografische of bewegende beelden. Maar ook in voorwerpen en tegenwoordig ook digitaal. Er zijn mensen nodig, die zich daarmee bezig houden, anders verdwijnt alles in de vergetelheid. Dit verhaal gaat over de geschiedenis van onze sport, de opslag en weergave ervan en vooral over wie er eigenlijk de verantwoordelijke of de eigenaar van is. Ik ben nauw betrokken bij de werkgroep van het NDR-Archief, maar schrijf dit artikel op persoonlijke titel, en deels als bezorgde voorzitter van de Fokkersvereniging en als secretaris van de NDR-Regio-West.

Oprichting Commissie
De vraag “Wie doet wat?” met onze geschiedenis resulteerde jaren geleden in de oprichting van een Archiefcommissie. Deze heeft zichzelf opgericht in 2006. Het is begonnen in de pauze van de Jaarvergadering van de Fokkersvereniging in 2005. Peter van Betten meldde zich bij Fokkers-voorzitter (dat was ik toen al) en vertelde dat hij zich zorgen maakte over de in een garagebox in Den Haag opgeslagen NDR-archieven. Kort daarvoor had hij de in container achter de bungalow van Duindigt opgeslagen archieven van “De Koninklijke” geïnventariseerd en hij zou dat ook graag met de NDR-archieven doen. Andere archieven (van Algemene Eigenaren Vereniging AEV, Fokkersvereniging, etc.) lagen bij mensen thuis op zolder. Ik haalde Durk Minkema, Henk Houtman en Jan den Nijs (van de opgeheven AEV) erbij en we hebben samen geluncht en afspraken gemaakt. Kort daarna werd voor het eerst door deze, door zichzelf benoemde commissie, vergaderd in de bungalow. Deze groep mensen had een grote kennis van zaken en een breed draagvlak van fokkers en eigenaren en kreeg toestemming van het bestuur van de Vereniging NDR.
Er werd na uitvoerig beraad besloten om de club en haar “bezittingen” niet in een aparte stichting onder te brengen, maar als een commissie van de Vereniging NDR te laten fungeren, aangezien het meeste archiefmateriaal toen nog eigendom was van deze Vereniging, waar alle deelnemers in onze sport lid van zijn. Dit besluit kwam tot stand nadat advies was ingewonnen bij Co Govers, oud werknemer bij de NDR en na zijn pensionering vrijwilliger, Jan de Nijs oud-voorzitter van de AEV en Durk Minkema, oud-voorzitter van de Fokkersvereniging. De statuten werden hiertoe aangepast. Later is de Vereniging NDR vervangen door de Stichting NDR en nu wordt gerapporteerd aan het Bestuur van deze Stichting. We hadden er ook voor kunnen kiezen om te rapporteren aan de Ledenraad van de Vereniging NDR, maar hebben dat niet gedaan in verband met de onzekere toekomstverwachtingen van deze vereniging.

De opstart
Na een ruime oriëntatie, ook in andere delen van ons land, werd gekozen voor een centrale opslag op Duindigt teneinde de toegankelijkheid en beschikbaarheid voor publicatie zo goed mogelijk te maken. Door het bestuur van de Vereniging NDR werd toestemming gegeven om het archief vanuit de garagebox te verhuizen naar een nog uit te kiezen ruimte op Duindigt. Daar stond genoeg leeg en na wat zoekwerk is gekozen voor de ruimte op de begane grond in de grote tribune, het vroegere rekencentrum van de toto-organisatie. Er kon een werkruimte en een bibliotheek van totaal 70 m2 worden ingericht, met financiële steun van NDR, Duindigt, de Fokkersvereniging en vooral de Stichting Behoud Drafsport, die ging over de resterende gelden van de in 2002 opgeheven eigenarenvereniging AEV en in eerste instantie € 5.000 doneerde. Ook de Fokkersvereniging schonk jaarlijks een mooi bedrag. Er werden nieuwe commissieleden aangesteld en men ging voortvarend van start. Vooral Van Betten en Minkema waren de stuwende krachten. Truus van der Kraats werd benoemd tot voorzitter en zij behartigde de rensport-zaken. Elke woensdag kwam de werkgroep bijeen om alle spullen te inventariseren en in een computersysteem op te slaan (in Excell en Access), met hun locatie in de bibliotheek. Het ging om duizenden boeken en tijdschriften en tienduizenden foto’s, werk voor jaren.Er werd veel aan foto-herkenning gedaan en in latere jaren is Wim van der Sluis begonnen met het scannen van de foto’s. Er werd ook veel publiciteit gemaakt, met als eerste bericht een artikel van Peter van Betten in de Breeders Special van maart 2006. Mensen begonnen al snel hun op zolder bewaarde spullen in te leveren.

Opening NDR-Archief
Op 4 april 2007 werd het NDR-Archief (werkruimte + bibliotheek) officieel geopend door VNDR-voorzitter Jan Knipscheer. Op 7 oktober 2007 maakten we onze eerste tentoonstelling in de hal vóór de werkruimte. Het ging over de draver Kees Verkerk en de gelijknamige schaatser was de eregast tijdens de Westland-dag. Met het oog op de toekomst was Hans Huiberts al begonnen met het maken van een website over de geschiedenis van onze sport en die kwam in dezelfde maand in de lucht met Kees Verkerk als Paard van de Week. Peter van Betten was begonnen met het “ronselen” van Vrienden van het Archief, die jaarlijks € 15 of meer gingen betalen. Hij was daarin zeer bedreven en succesvol.

Boven: De voorzitter van de VNDR, Jan Knipscheer,
knipt het lint door en de genodigden krijgen
hierdoor toegang tot het archief.
(eigen foto NDR-Archief)

NDR-Museum
We kregen steeds meer schenkingen, zoals schilderijen, ereprijzen, hoefijzers, zwepen, plakboeken met bijzondere foto’s. etc. We adviseerden gulle gevers om hun spullen niet aan ons te schenken, maar in bruikleen te geven, zodat ze langdurig moesten worden bewaard en later niet zomaar konden worden doorverkocht of weggegeven. Het werd zoveel dat we er een NDR-museum mee konden inrichten. Dat gebeurde in de leegstaande ruimte op de eerste verdieping in de grote tribune. Na een winter hard doorwerken werd het Museum op 27 april 2008 geopend. We noemden het “NDR-Museum”, het Nationale Draf- en Rensport Museum. Later is er nog een uitbreiding gekomen op de rest van de etage. Ook de bibliotheek moest worden uitgebreid vanwege alle schenkingen en ook dat gebeurde op de eerste etage, die helemaal door ons in gebruik was genomen.

Boven: Het Nationaal Draf- en Rensport Museum. Allemaal door
vrijwilligers opgebouwd.

Boven: De Fokkersvereniging heeft in de zomer van 2013 twaalf nieuwe
Hall of Fame-platen laten maken en deze geschonken aan het NDR-Museum.
Nu hangt de oorspronkelijke Hall of Fame in zijn geheel in de voorhal
van het Museum, met alle paarden naast elkaar, als een Wall of Fame.
(eigen foto's NDR-Archief)

Hoogtepunten
Er waren vele bijzondere gebeurtenissen in ons Museum. Teveel om op te noemen, maar onvergetelijk zijn de onthulling van de grote prijzenkast van Jan van Dooyeweerd door zijn familie in 2011, de door Co Govers gemaakte Heres-tentoonstelling in 2011, de Jan Pubben-tentoonstelling in 2013, de onthulling van het door ons via een veiling bemachtigde schilderij van Mac Kinley in 2014 door de 92-jarige oud-pikeur Martin Vergay, de tentoonstelling van de Strooper-schenkingen in 2016, de jaarlijkse tentoonstelling van de Gouden Zweep, de ontvangst der Derby-deelnemers en enkele Jaarvergaderingen van de Fokkersvereniging. Een andere mijlpaal is de samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek waardoor de geschiedenis van onze sport nu door deze organisatie is gedigitaliseerd tot en met 1960 en via internet is te bestuderen via www.delpher.nl.

Dieptepunten
Helaas moesten we in de loop der jaren afscheid nemen van enkele overleden medewerkers, die veel voor ons Archief en Museum hebben betekend: Durk Minkema in 2010, Co Govers in 2017, Piet Borsboom in 2022 en Ruud Peeren in 2023. Mede hierdoor daalde het aantal vrijwilligers geleidelijk van 12 in de eerste jaren tot 6 in 2024. Ook het opslaan van de hele bibliotheek en alle museumstukken in containers was een dieptepunt.

Boven: Op Derbydag 27-08-2017 won Durk M Boko het Co Govers Memoriaal,
waarvoor de Archief-commissie extra prijzengeld bijeen had gebracht.
Hier staat de hele groep voor Durk M Boko te applaudisseren, met in
het midden eigenaar Huug van Dijk en diens kleinzoon Michel.

Boven: Dit zijn de op deze foto 8-jarige Durk M Boko en zijn 82-jarige
eigenaar Huug van Dijk. De ruin heeft hierna nog 6 jaar doorgestreden
en hij nam in oktober 2024 op 14-jarige leeftijd afscheid van de baan,
in Alkmaar, waar hij erg populair was. Hij won 42 koersen, waarbij 4 keer
de Gouden Zweep. Het paard is vernoemd naar onze mede-oprichter
Durk Minkema. Allemaal redenen om hem op te nemen in onze
Hall of Fame met een compleet overzicht van zijn carrière en 60 foto's.
Voor de pagina van Durk M Boko: Click hier

Opslag
Eind 2022 werden de lekkages in de bibliotheek en het museum zo erg dat het bestuur van de SNDR snel maatregelen heeft genomen. Alle bezittingen zijn in januari 2023 in drie grote containers opgeslagen bij een daartoe gespecialiseerd bedrijf in Wassenaar. Dat was enerzijds een opluchting en anderzijds ook teleurstellend. Wat konden we nu nog uitvoeren? Later zijn we erachter gekomen hoe extreem duur deze door de Stichting NDR bedachte en betaalde oplossing eigenlijk is. Dat moet toch anders kunnen. Vraag: Wie heeft er een droge ruimte beschikbaar voor tijdelijke opslag? Liefst zodanig opgesteld dat we er ook weer bij kunnen komen.

Inkomsten en uitgaven
De Archiefcommissie doet haar werk los van de Stichting NDR, volledig zelfstandig en naar eigen goeddunken. Ze brengt wel jaarlijks een verslag uit over de voortgang en legt tevens financiële verantwoording af voor de geldschieters, met name de SNDR en de Vriendenclub. Voor een beginkapitaal zorgden vooral de Stichting Behoud Drafsport en de Fokkersvereniging. Later werden vele acties genomen tot fondsenwerving. Zo werd onder meer door de erven van  oud-voorzitter NDR Herman van der Pol uit Heemstede (1889-1983) een aanzienlijke som overgemaakt. In de eerste 10 jaren heeft de NDR geen financiële bijdrage geleverd. In die tijd heeft de  Commissie van haar Vrienden veel donaties ontvangen. We telden toen tegen de 250 Vrienden, die jaarlijks door Peter van Betten werden benaderd voor een gift en vaak meer dan het minimale bedrag van € 15 schonken. Toen dat wat minder werd (mede door het vertrek van Peter in 2016) kregen we, vanaf 2017 t/m 2024, een jaarlijkse bijdrage van € 2.500 van de SNDR, voor het inbinden van kranten, maken van exposities, aanschaf van schilderijen, computers, etc. Er hoefden door de commissie geen huur en geen stookkosten te worden betaald. De vrijwilligers betaalden zelf hun reiskosten. Verder bracht de boekwinkel naast het Museum geld in het laatje. De kosten konden we beperkt houden en zo hebben we een aardig bedrag opgespaard, dat op onze eigen bankrekening staat.

Boven: Onze winkel met tweedehands boeken werd jarenlang
gerund door ons ‘winkelpersoneel’, zoals hier op Koningsdag.
V.l.n.r. Hennie van den Bergh, Truus van der Kraats en
haar schoondochter Helène.

Eigen vermogen
Door zuinig beleid heeft de commissie gezorgd voor een financiële buffer om in de toekomst een nieuw NDR-Museum mogelijk te (helpen) maken. Bijvoorbeeld in de nieuwe tribune van Duindigt of op een andere drafbaan of in een mogelijk toekomstig algemeen paardensport museum, dat samen met andere hippische bonden ergens in ons land zou kunnen worden opgericht. Daar hopen wij nog steeds op. Dit is de reden om ons vermogen in eigen beheer te houden en het niet bij de Stg. NDR onder te brengen. Zo behouden we onze eigen zelfstandigheid in de besteding van de gelden.

Onafhankelijkheid
De commissie hecht zeer aan haar onafhankelijkheid. Ze is eerst door de Vereniging NDR en daarna door de Stichting NDR volledig vrij gelaten. Er is geen wederzijdse bemoeienis en dat willen we graag zo houden. Door onze onafhankelijkheid konden speciale relaties worden opgebouwd, bijv. met uitgever Publico BV en de paardensportfotografen Jacques van Bellen en Wim Huybers, van wie we de beschikking kregen over hun complete foto-archief. De onafhankelijkheid leverde ons vele vrienden en schenkingen op, die er voor hebben gezorgd, dat er een prachtig en uniek Museum is gekomen. Dat de Archief-Commissie zich eerst heeft verbonden aan de Vereniging NDR was een logische stap. Alle deelnemers in onze sport waren lid van deze vereniging. Jaren later is er een Stichting NDR gekomen, die de taken van de Vereniging heeft overgenomen en ook in de laatste 8 jaren een donatie aan onze commissie heeft betaald. De Stichting moet zorgdragen voor een juiste organisatie van de koersen en het stamboek en voor de tuchtrechtspraak. Maar het Stichtingsbestuur wordt gevormd door een paar “outsiders”, die niet verantwoordelijk zijn voor een uitgebreide geschiedschrijving en voor het inrichten van een museum. Dit is meer een zaak voor alle geledingen binnen onze sport, waarbij ik denk aan SNDR, VNDR, Fokkersvereniging, NAC-NAV, VDRP, Stichting Behoud Drafsport, de langebaanverenigingen, de grasbanen, de kortebaan Bond en vooral ook de journalistiek. Nu er nog maar 6 commissieleden over zijn, was het toch al de bedoeling om onze werkgroep te verjongen en te verbreden, liefst ook met enkele mensen uit het noorden en met vertegenwoordigers van de belangengroepen, als toezichthouders en inspirators. We denken erover om toch een aparte vereniging te worden, een club met nieuw elan en nieuwe ideeën. Met leden en meer betrokkenheid. Wie doet er mee? Want het antwoord op de in de titel gestelde filosofische vraag is: De Geschiedenis is van ons allemaal!

Website
De website van het NDR-Archief is een steeds groter wordend digitaal geschiedenisboek en tegelijk ook een  virtueel museum. En het gaat niet alleen over de geschiedenis van onze sport. Regelmatig wordt verwezen naar de actualiteit, bijv. als er klassieke koersen worden verreden. Om zo het belang van deze koersen te laten zien en extra publiek naar de baan te trekken.
Ik wil hier eindelijk wel publiekelijk verklappen wie de “geheime” webmaster van het NDR-Archief is. Degene, die naar eigen smaak en voorkeur al ruim 1.000 pagina’s heeft gevuld, dat ben ik. Deze website is kosteloos door mij gemaakt, omdat ik het nodig en ook leuk vond/vind. Wim van der Sluis heeft regelmatig op mijn verzoek digitale foto's verschaft. Dat is de enige bemoeienis van de vrijwilligersgroep met de website. De penningmeester betaalt alleen de providerkosten van ca. 75 Euro per jaar voor het vertoningsrecht op het internet. De website is in 17 jaren heel omvangrijk geworden met wel 18.000 foto's en veel informatie over de geschiedenis van onze sport. Ik denk dat ik er totaal rond de 10.000 uren aan heb besteed! Hoeveel is dat waard? Wat zou een professional daarvoor hebben gevraagd? Voor deze website word ik niet betaald, ik beschouw hem als mijn eigendom en zet erop wat ik leuk of nodig vind. De website is helemaal door mijzelf geprogrammeerd en het is daarom lastig om het programma later eventueel aan iemand anders over te dragen. Het vereist kennis van de HTML-programmeertaal en bovendien kennis van de sport en de fokkerij en de geschiedenis ervan.
De website is nu zeker geen eigendom van de Commissie, van de Stg. NDR of een andere organisatie, maar kan dat in de toekomst eventueel onder bepaalde voorwaarden wel worden. Op de website van de NDR staat zelfs geen link naar de Archief-website.
Ik heb ook twee Facebook-pagina’s ("NDR Archief" en "NDR Museum") in beheer, waarop ik steeds verwijs naar nieuwtjes op de website. Met resp. 1.400 en 550 volgers. Ook dat platform is van mij, want het hangt onder mijn eigen Facebook-account.

Snel opzoeken
De website is bedoeld om de geschiedenis van onze sport uitgebreid in beeld te brengen via internet, dus voor iedereen over de hele wereld, die daar interesse voor heeft. Er wordt veel gebruik van gemaakt door journalisten en door de redactie van dit vakblad. Vaak zie je foto’s, die van de website zijn geplukt. Peter van Betten hield decennia lang een eigen inhoudsregister bij van interessante artikelen in het vakblad, vanaf ca. 1950 tot en met 2013. Daarna is hij ermee gestopt. Ook van het blad Draaf en enkele andere tijdschriften had Peter de inhoud bijgehouden. Medewerker Harry van der Veen had hetzelfde gedaan voor het Franse  magazine Trot Informations. Enkele jaren geleden heb ik hun Excell-sheets vertaald naar webpagina’s en sindsdien kun je alle inhoudsopgaves terugvinden op de website. Ik deed dat enerzijds voor mijzelf om snel een artikel te kunnen opzoeken (ik heb alle krantjes vanaf 1945 op zolder liggen), maar ook om anderen (journalisten) die mogelijkheid te geven. Waar bewaar je anders oude kranten voor? Sinds 2014 houd ik zelf al die inhoudsopgaves op de website bij, zij het wel met wat achterstand.
Ook foto’s kunnen snel worden opgezocht. Wim van der Sluis heeft inmiddels t/m 2024 zo’n 40.000 foto’s (!) digitaal opgeslagen, incl. een omschrijving voor gericht opzoeken. Er is begonnen met de foto’s van de paarden en de koersen, en die zijn klaar. Nu zijn de foto’s van de apart staande mensen aan de beurt, maar daar kunnen we vanwege de opslag niet bij komen en dat is jammer.

Oude krantjes
Sinds kort bestaat de mogelijkheid om dit weekblad digitaal te lezen in PDF-vorm. En je kunt ook oude krantjes vanaf 2015 tot heden inkijken. En daar komen de inhoudsopgaves op onze website weer goed van pas. Iedereen kan nu snel en gericht een artikel opzoeken uit de recente geschiedenis. Via de website van de Koninklijke Bibliotheek (www.delpher.nl) zijn alle vakbladen en jaarboeken vanaf 1880 tot 1960 in te zien, met een zoekfunctie. Op de Archief-website wordt uitgelegd hoe dat werkt. Eigenlijk kan ik mijn oude krantjes tot 1960 en die vanaf 2015 bij het oud papier zetten, maar dat voelt nog niet goed. Daar wacht ik nog even mee.

Wat is er nieuw?
Intussen gaan we gewoon door. Bijna wekelijks staat er wel iets nieuws op de Archief-website. Soms neem ik een historisch belangrijk artikel uit het krantje over, soms is er een verband met de actualiteit, soms is een opvallende foto een aanleiding, of een afscheid, etc. In deze Kerstweek wordt een nieuwe pagina gepubliceerd met bijzondere geschilderde portretten van beroemde koerspaarden. De Portretten Galerij is een nieuw pareltje op de Archief-website, nu te zien op www.archiefndr.nl. Zo zijn er nog veel meer bijzondere pagina’s over onze sport en fokkerij. De moeite waard om eens rond te neuzen. Prettige kerstdagen gewenst!!

Boven: Dit is een portret van Ourasi, op de voorplaat
van een maandkalender uit 1988, die we hebben
bemachtigd. Alle 12 portretten en ook nog enkele
andere kun je vinden op een nieuwe pagina
op de website: De Portretten Galerij,
gepubliceerd vlak vóór Kerstmis 2024.
Click hier

Voor alle Mijlpalen van het Archief en Museum,
vanaf het begin: Click hier