Korte geschiedenis van de Kortebaan in beeld
Boven: Advertentie voor een kortebaan in 1754.
Boven: Oude prent van een kortebaanwedstrijd.
Boven: Een kortebaandraverij in vroeger tijden. Er werd gekoerst met
'boerenpaarden'. Ze werden gereden "vanaf de deken", dus zonder zadel.
"Onder den man", zoals dat toen heette. De rijders droegen een pet, een
fluwelen vest, een korte broek, lange kousen en lage schoenen met gespen.
Dat waren de voorschriften. Deze prent werd in de 19e eeuw vaak gebruikt
ter illustratie van het wedstrijd-programmablad.
Boven: De kortebaandraverijen waren in vroeger tijden vaak
de hoogtepunten van het jaar en hebben veel kunstenaars geïnspireerd.
Logisch, want het fototoestel bestond nog niet.
Ids Wiersma (1878-1956) maakte deze tekening
van een wedstrijd in Friesland.
Boven: Advertentie voor een Kortebaandraverij te Utrecht,
op de Maliebaan in 1882. De term "van zessen klaar" wil zeggen:
Paarden met 4 goede benen en 2 goede ogen,
"klaar" betekent "vrij van ziekte of ongemak".
De PREMIE is voor de verliezer van de finale.
Boven: Kortebaandraverij te Utrecht op de Maliebaan in 1883.
Aquarel geschilderd door de Utrechtse kunstschilder
Willem de Famars Testas in 1883. Hier werd gekoerst met 'boerenpaarden',
geen harddravers. En nog altijd "onder den man".
Boven: De beroemde Groningse paardenschilder Otto Eerelman maakte
dit schilderij van een 'Harddraverij met sjezen op de Korreweg',
aan de noordkant van de stad Groningen, ca. 1880.
 |
Boven: Krantenfoto van de kortebaan op de Stationsstraat te Zaandam in 1911.
Eenr rit tussen een aangespannen draver en een draver onder de man.
In die jaren mocht men kiezen. De sjezen waren al vervangen door sulky's.
In een krant uit 1932 lazen we:
Toen de sulky (aan het einde van de 19e eeuw) ook op de 300 Meter-baan haar intrede deed, kreeg men de z.g. gemengde draverijen, waarbij de pikeur zijn paard óf van het dek of zadel - óf aangespannen mocht rijden. Mettertijd beviel alleen aangespannen beter en werd dit - omdat weinig rijders aan het "onder den man" de voorkeur gaven, en dit laatste ook andere eischen stelt - geleidelijk regel.
Bijzondere moeilijkheden deden zich voor de baanbesturen voor, toen men begon buitenlandsche paarden, meest Russen, in te voeren. Zoo verstrekkend werd dit, dat de deelname soms te klein werd, o.m. wel als gevolg van de "Sador-vrees" onder de
eigenaren, die niet uitkwamen als de zwarte Sador ingeschreven stond.
Op deze wijze ontstonden de courses voor Nederlandsche paarden, waardoor de Jonge Tabor II, zoon van de Russische Orloff-schimmel Tabor II van Jhr. van Swinderen, in tien jaar tijds ongeveer fl. 13.000 kon winnen. Deze Jonge Tabor II (eig. A. de Ridder uit Ypolder) is de overgrootvader van (de huidige crack) Present H.
Na Sador verschenen de bekende Huntress en Robert See Slide op onze banen. Eigenaar van beide dravers was de heer Joh. de Mol, wiens kleuren met veel succes werden verdedigd door Bas Schippers, vermoedelijk de eenigste pikeur, die actief alle 50 jaren van het bestaan van de Harddraverij- en Renvereeniging heeft meegemaakt. Arie v. d. Akker oogstte veel succes met de mooie Egbertine en Angelina, terwijl Cees Bier achter David A, en de heer H.K. Glas achter Sador II vele malen winnaars waren.
Nadien kwam pas de handicap in gebruik en daardoor werd ook de deelname weer talrijker.
 |
Boven: Krantenfoto van Jonge Tabor II met toelichting.
Jonge Tabor II won als 3-jarige de Sweepstakes in 1888.
Hij was daarna een crack op de kortebaan en won o.a. in
Medemblik in 1894, 1896 en 1897.
(prijs = 1e en premie = 2e; hij liep dus 89 keer in de Finale)
Boven: Dit is de mooie Egbertine geb. 1885 (USA) met Arie v.d. Akker.
Zij worden in de bovenstaande tekst genoemd.
Boven: Huntress, geb 1890,
br.m. v. Rooker u. onb. draver v. Bob Hunter.
Uit de tekst bij deze krantenfoto blijkt dat ze in de beginjaren
van de 20-ste eeuw de beste kortebaner was.
Boven: Beeld van een kortebaanwedstrijd in Beverwijk in 1927.
Het lijken kermiskoersen, maar de kortebaandraverijen zijn en
waren bloedserieuze wedstrijden voor professionals, die er gebrand
op zijn om te winnen. Een professionele sport met geregistreerde
harddravers, onder verantwoordelijkheid van de overkoepelende
toezichthouder Stichting Ned. Draf- en Rensport (NDR).
In de totoloze jaren (1911-1949) was dit de kurk waarop de hele
drafsport dreef. Met natuurlijk de bookmakers voor het spel.
Boven: Door heel Nederland waren er kortebanen, van kleine dorpen tot
in de grote stad. Hier zien we de fameuze ruin Allouez (rechts met
Jan de Vlieger) in actie tijdens de Kortebaan van Amsterdam
op de Stadhouderskade d.d. 5 juli 1947.
(foto: www.nationaalarchief.nl)
Boven: Tegenwoordig zijn de kortebaanwedstrijden minstens even populair
als vroeger. Dit is een beeld van de Heemskerkse kortebaan in 2017,
met tegen de 10.000 bezoekers! Twee dikke hagen van mensen, 300
meter lang!
Ze hebben allemaal veel plezier en ook een gokje gewaagd.
En onze sport is genderneutraal: hengsten tegen merries
en mannelijke en vrouwelijke pikeurs tegen elkaar.
Hier bestrijden twee dames elkaar op de sulky.
Douchen doen ze na afloop netjes thuis,
nadat de paarden op stal zijn verzorgd.
De oudste
Santpoort heeft de oudste vereniging en er wordt al sinds 1752 officieel gekortebaand.
In de afgelopen 270 jaar is daar slechts 7 keer niet gekortebaand.
Medemblik heeft de op één na oudste KB-vereniging. Hieronder staat
een prent uit hun oprichtingsjaar 1842. De kortebaan van Medemblik
vindt na ruim 180 jaar nog steeds jaarlijks in precies dezelfde
straat plaats, met uitzicht op het oude stadhuis.
Boven en onder: Kortebaan te Medemblik in 1842.
Kortebanen op de erfgoedlijst
Het Nederlandse Kenniscentrum voor Immaterieel Erfgoed (KIEN) houdt een erfgoedlijst bij waarop nationale tradities en evenementen staan, die kenmerkend zijn voor de NL-samenleving, aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen en ook beschermd dienen te worden. In 2018 zijn Stompwijk, Voorschoten en Medemblik op de lijst bijgeschreven. In december 2020 zijn daar nog 10 dorpen aan toegevoegd: Assendelft, Heemskerk, Hillegom, Hoofddorp, IJmuiden, Lisse, Nootdorp, Santpoort, Venhuizen en Warmond.
aantal jaarlijkse kortebanen per provincie
| provincie |
1895 |
1915 |
1935 |
1945 |
1965 |
1995 |
2013 |
| Noord-Holland |
28 |
?? |
?? |
?? |
8 |
16 |
16 |
| Zuid-Holland |
15 |
?? |
?? |
?? |
6 |
8 |
8 |
| Friesland |
90 |
?? |
?? |
?? |
1 |
1 |
1 |
| Groningen |
58 |
?? |
?? |
?? |
-- |
-- |
-- |
| Drenthe |
4 |
?? |
?? |
?? |
1 |
-- |
1 |
| Gelderland |
(3) |
-- |
?? |
?? |
-- |
-- |
1 |
| Noord-Brabant |
4 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
| Utrecht |
4 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Overijssel |
4 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Limburg |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Zeeland |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
| Totaal |
207 |
72 |
50 |
20 |
16 |
25 |
28 |
Gelderland had in 1895 nog geen wedstrijden,
maar een jaar later 3.
In 1915 waren er 72 kortebanen (volgens Minkema).
Naar de vraagtekens gaan we op zoek.
In de jaren 70 beperkte de NDR het aantal kortebanen op 16.
Er stonden toen gegadigde plaatsen, zoals Beverwijk, op de wachtlijst.
Hieronder een overzicht van de kortebanen in 1976 en 1977.
Dordrecht nam in 1977 de plaats in van Gorredijk.
Voor de kolommen "starts" lees : "starters"
In onderstaande tabel staan de dorpen en steden, die worden genoemd
in het jubileumboekje uit 2006 t.g.v. het 75-jarig bestaan van de
Kortebaanbond. We hebben nog niet alle jaartallen kunnen achterhalen
en er zullen ook nog wel enkele plaatsen ontbreken.
Hier werd sinds 1930 (volgens ons en volgens de website
www.kortebaandraverijen.nl) nog gekortebaand:
Tijdens de lock-down van de kortebaan door de corona-crisis van 2020 hebben de gebroeders Hilgersom gedurende het kortebaanseizoen dagelijks een terugblik op een vroegere kortebaanwedstrijd gegeven. Dat ging vanaf de jaren 30 tot heden. Niet minder dan 175 keer!! Talloze bekende paarden- en rijdersnamen komen voorbij. Een aanrader.
Click HIER
Winnaars
Voor complete lijsten met alle winnaars van de verschillende kortebanen vanaf 1932:
kijk op www.kortebaandraverijen.nl.
